Θεωρία και πείραμα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες, με το πείραμα να καθορίζει τη φύση των θεωριών που πρόκειται να διατυπωθούν, όταν μιλάμε για τη Φυσική γενικά. Επειδή όμως σε κάθε κανόνα υπάρχει μία εξαίρεση, στην προκειμένη περίπτωση είναι οι μαύρες τρύπες. Για τις μαύρες τρύπες υπάρχει ένα εκπληκτικής έκτασης μαθηματικό και θεωρητικό υπόβαθρο, το οποίο προς το παρόν δεν έχει επαληθευτεί από πειράματα, ούτε όμως έχει διαψευσθεί. Αποτελούν το κλειδί για την ερμηνεία του σύμπαντος, το οποίο κλειδί γνωρίζουμε πολύ καλά πως είναι, αλλά δεν το έχουμε βρει ακόμη.Είναι πολύ πιθανό κάποιος να αναρωτηθεί τι ακριβώς είναι αυτό που ονομάζουμε “Μαύρη Τρύπα”, ή μελανή οπή, το όνομα δεν έχει και όση σημασία.. Οι μαύρες τρύπες είναι ουράνια σώματα σαν όλα τα άλλα, όπως οι πλανήτες και ο ήλιος, τα οποία όμως διαφέρουν από αυτά σε μία μικρή αλλά θεμελιώδη λεπτομέρεια: έχουν πάρα πολύ μεγάλη μάζα, με αποτέλεσμα να έλκουν με αφάνταστα ισχυρές δυνάμεις τα αντικείμενα που βρίσκονται γύρω τους. Οι δυνάμεις αυτές είναι τόσο ισχυρές που με κανένα τρόπο δεν μπορεί ένα αντικείμενο να ξεφύγει από την έλξη τους. Αν ένα σώμα βρεθεί κοντά σε μια μαύρη τρύπα είναι καταδικασμένο να “πέσει” μέσα στην τρύπα χωρίς να μπορέσει ποτέ ξανά να φύγει από αυτή την ιδιόμορφη φυλακή… Από αυτόν τον κανόνα δεν μπορεί να ξεφύγει ούτε το φως, το οποίο αν πέσει μέσα σε μια μαύρη τρύπα φυλακίζεται εκεί. Για αυτό το λόγο λέγονται και «μαύρες» τρύπες, και είναι η κυριότερη αιτία που δεν μπορούμε να τις ανιχνεύσουμε, αφού φυλακίζουν το φως και δεν εκπέμπουν έτσι καμία ακτινοβολία.
Μία μαύρη τρύπα δεν βρισκόταν πάντοτε σε μια τέτοια ακραία κατάσταση. Στα νεαρά της χρόνια, ήταν ένα άστρο σαν όλα τα άλλα, όπως για παράδειγμα ο ήλιος. Τι συμβαίνει στο εσωτερικό ενός τέτοιου άστρου; Ο ήλιος είναι γεμάτος από υδρογόνο, το οποίο χρησιμοποιεί ως καύσιμο για να παράγει την ενέργεια την οποία φτάνει σε εμάς με μορφή ακτινοβολίας και θερμότητας. Στο εσωτερικό του λοιπόν λαμβάνουν χώρα μια σειρά από διαδικασίες σε πολύ υψηλή θερμοκρασία. Η θερμότητα αυτή στο εσωτερικό του ήλιου ασκεί μεγάλη πίεση προς τα εξώτερα στρώματα του άστρου, με αποτέλεσμα να μην επιτρέπει στα στρώματα αυτά να συρρικνωθούν προς τα μέσα. Με την πάροδο εκατομμυρίων ετών τα καύσιμα αυτά
τελειώνουν, ο ήλιος ψύχεται και οι πιέσεις σταματούν να ασκούνται πια. Τότε οι δυνάμεις της βαρύτητας, οι οποίες είναι πολύ ισχυρές λόγω της μεγάλης μάζας του ήλιου, έλκουν τα εξωτερικά στρώματα προς το εσωτερικό, οπότε ο ήλιος θα ελαττωθεί σε μέγεθος, περίπου σαν ένα μήλο το οποίο μετά από λίγο χρόνο αρχίζει να σαπίζει και να μικραίνει το σχήμα του. Τελικά όλη η μάζα του άστρου συγκεντρώνεται σε ένα πολύ μικρό χώρο, χιλιάδες φορές μικρότερο από το αρχικό του μέγεθος. Ένα τέτοιο σώμα λέγεται λευκός νάνος. Συνήθως, η συρρίκνωση του άστρου σταματά όταν γίνει λευκός νάνος, κάτι το οποίο θα συμβεί και στον δικό μας ήλιο. Υπάρχει όμως η πιθανότητα, αν το άστρο έχει πραγματικά τεράστια μάζα, η συρρίκνωση – κατάρρευση πια – να συνεχιστεί. Τότε οι δυνάμεις βαρύτητας γίνονται τόσο ισχυρές που έλκουν τα πάντα, ακόμη και το φως, καταρρέει δηλαδή το άστρο σε μια μαύρη τρύπα. Το αν θα καταρρεύσει τελικά ή όχι σε μαύρη τρύπα, εξαρτάται από τη μάζα του. Το ερώτημα λοιπόν που προκύπτει σε αυτό το στάδιο είναι πόσο μεγάλη πρέπει να είναι η μάζα ενός άστρου, ώστε να γίνει κάποτε μαύρη τρύπα, κάτι με το οποίο πρόκειται να ασχοληθούμε ευθύς αμέσως.Όταν από την επιφάνεια της γης ρίξουμε ένα σώμα προς τα επάνω, τότε αυτό θα φτάσει σε ένα μέγιστο ύψος και στη συνέχεια θα επανέλθει πέφτοντας στην γη. Αν το βάλλουμε με ακόμα μεγαλύτερη ταχύτητα, θα φτάσει πιο ψηλά. Αν όμως το ρίξουμε προς τα επάνω με αρκετά μεγάλη ταχύτητα, τότε θα ξεφύγει από το βαρυτικό πεδίο της γης και δε θα επιστρέψει, αλλά θα συνεχίσει το ταξίδι του στο διάστημα. Η ταχύτητα αυτή, για την οποία τα σώματα ξεφεύγουν από τη γη ονομάζεται ταχύτητα διαφυγής, και είναι περίπου ίση με 11,2 χιλιόμετρα ανά δευτερόλεπτο. Αν δεν ήμασταν στη γη αλλά στον ήλιο, τότε θα έπρεπε να ρίξουμε το σώμα προς τα επάνω με ταχύτητα 116 χιλιόμετρα ανά δευτερόλεπτο για να ξεφύγει από το πεδίο του ήλιου. Γενικά η ταχύτητα διαφυγής από ένα ουράνιο σώμα μάζας Μ και ακτίνας R είναι ίση με υ=sqrt(2GM/R), όπου G η σταθερά της παγκόσμιας έλξης. Η ταχύτητα διαφυγής είναι ίδια για όλα τα σώματα που σκοπεύουν να φύγουν από το ουράνιο σώμα ή το άστρο, δεν εξαρτάται δηλαδή από τη δική τους μάζα αλλά, όπως φαίνεται και στον προηγούμενο τύπο, μόνο από τη μάζα και την ακτίνα του άστρου.
Ένα τολμηρό βήμα
Σύμφωνα με τα παραπάνω, όσο μεγαλύτερη είναι η μάζα του άστρου, και όσο μικρότερη είναι η ακτίνα του, τόσο μεγαλύτερη πρέπει να είναι η ταχύτητα διαφυγής ενός σώματος από αυτό.
Ας κάνουμε τώρα τον εξής συλλογισμό: πόση πρέπει να είναι η ακτίνα R ενός άστρου συγκεκριμένης μάζας Μ, ώστε να χρειάζεται να έχει ταχύτητα διαφυγής όση και η ταχύτητα του φωτός για να διαφύγει από την έλξη του άστρου; Αν συμβολίσουμε με c την ταχύτητα του φωτός, τότε προκύπτει από τον προηγούμενο τύπο ότι το άστρο πρέπει να έχει ακτίνα R=2GM/c^2 . Εδώ πρέπει να λάβουμε υπόψιν μας έναν φυσικό περιορισμό: μόνο το φως μπορεί να κινηθεί με την ταχύτητα του φωτός, επειδή δεν έχει μάζα, και έτσι κάθε άλλο σώμα είναι καταδικασμένο να κινείται με μικρότερη ταχύτητα από αυτήν. Όταν λοιπόν απαιτούμε η ταχύτητα διαφυγής να είναι c, μόνο το φως μπορεί να φθάσει αυτήν την ταχύτητα και επομένως να διαφύγει.Επανερχόμαστε όμως στον προηγούμενο τύπο. Η ερμηνεία του είναι ότι αν ένα άστρο μάζας Μ έχει ακτίνα 2GM/c^2, τότε μόνο το φως μπορεί να διαφύγει από την επιφάνειά του. Η ακτίνα αυτή είναι μία θεμελιώδης έννοια στη θεωρία μας, ονομάζεται ακτίνα Schwarzschild και συμβολίζεται με Rsch . Αν ένα άστρο μάζας Μ έχει ακτίνα μεγαλύτερη από την Rsch , τότε η ταχύτητα διαφυγής για τα σώματα από την επιφάνειά του είναι μικρότερη από c, συνεπώς μπορούν να ξεφύγουν. Αν όμως η ακτίνα του άστρου είναι μικρότερη από την Rsch , τότε η ταχύτητα διαφυγής είναι μεγαλύτερη από την ταχύτητα του φωτός, κανένα σώμα (ούτε το φως) δε μπορεί να πιάσει αυτή την ταχύτητα και επομένως τίποτα δεν μπορεί να ξεφύγει(ούτε το φως). Το άστρο αυτό επομένως είναι μια μαύρη τρύπα!
Ιδού λοιπόν ένα πολύ όμορφο κριτήριο, για τον εάν ένα άστρο μάζας Μ θα καταλήξει σε μαύρη τρύπα: πρέπει η ακτίνα του να γίνει κάποτε μικρότερη από την Rsch . Για σώματα με τη μάζα του ήλιου, η ακτίνα αυτή είναι περίπου 1 χιλιόμετρο! Και αν ο ήλιος μας δεν είναι δυνατό να συμπιεστεί στην έκταση μιας μικρής πόλης, υπάρχουν άλλα μικρότερα αλλά και πυκνότερα άστρα τα οποία πιθανόν να φτάσουν σε αυτό το όριο και να γίνουν μαύρες τρύπες (ή έχουν ήδη γίνει…).
“Ωραία όλα αυτά που μας λες”, θα πει κάποιος που μας ακούει προσεκτικά. “Αλλά αφού το φως δεν έχει μάζα και μεταφέρει μόνο ενέργεια, διαδίδεται πάντοτε ευθύγραμμα. Πώς είναι λοιπόν ποτέ δυνατό να εγκλωβιστεί μια ακτίνα φωτός στον τόσο πεπερασμένο και μικρό χώρο μιας μαύρης τρύπας;”. Και δε θα έχει καθόλου άδικο που θα το πει αυτό. Το φως πρέπει πάντοτε να διαδίδεται ευθύγραμμα. Ή μήπως όχι; Τουλάχιστον αυτό πιστεύονταν για αρκετό καιρό. Ας δούμε όμως ένα παράδειγμα για να ξεκαθαρίσουμε κάπως τα πράγματα.
Ταξίδι στον πλανήτη Άρη
Πριν λίγους μήνες, όταν η αποστολή του Pathfinder στον πλανήτη Άρη έφτασε εκεί, άρχισε την μετάδοση πληροφοριών πίσω στη Γη σχετικά με το έδαφος του πλανήτη. Το σήμα βεβαίως που έστελνε ο Pathfinder δεν έφτανε ακαριαία στη Γη, αλλά χρειαζόταν ένα χρονικό διάστημα κάποιων δευτερολέπτων ώστε ταξιδεύοντας με την ταχύτητα του φωτός να διανύσει την απόσταση Άρη – Γης, πριν το συλλέξουν οι άνθρωποι της NASA. Είναι πολύ εύκολο να υπολογιστεί το χρονικό διάστημα αυτό, χρησιμοποιώντας απλούς νόμους της κίνησης. Οι άνθρωποι της NASA υπολόγισαν νωρίτερα θεωρητικά αυτό το χρονικό διάστημα, και το επαλήθευσαν αργότερα όταν το μέτρησαν με τα όργανά τους, βρίσκοντας φυσικά απόλυτη ταύτιση μεταξύ της θεωρητικής και της πειραματικής τιμής. Το όλο αυτό πείραμα πραγματοποιήθηκε ενόσω ο Άρης ταξίδευε σε ένα τμήμα της τροχιάς του μακριά από τον ήλιο. Λίγες εβδομάδες αργότερα, όταν πια ο Άρης είχε πλησιάσει πιο κοντά στον ήλιο, επαναλήφθηκε το ίδιο ακριβώς πείραμα. Οι επιστήμονες υπολόγισαν θεωρητικά το χρονικό διάστημα που χρειαζόταν το σήμα για να φτάσει από τον Άρη στη Γη. Όταν έφτασε η ώρα τα μετρήσουν και με τα όργανά τους το χρονικό διάστημα αυτό, συνέβη κάτι παράξενο, που εκείνοι μεν περίμεναν πολύ φυσιολογικά, αλλά μπορεί δε να παραξενέψει εσάς που το μαθαίνετε τώρα. Τα όργανα μέτρησαν το χρονικό διάστημα, με περισσή ακρίβεια, ελαφρά μεγαλύτερο από αυτό που είχε υπολογιστεί αρχικά με τους ακριβείς μαθηματικούς τύπους! Εφόσον όμως το σήμα κινούνταν προς τη Γη με απόλυτα σταθερή ταχύτητα, ο μόνος τρόπος για να φτάσει αργότερα χρονικά το σήμα, είναι να διάνυσε άλλη απόσταση από την ευθεία που αρχικά νομίζαμε. Δηλαδή να μη διένυσε την ευθεία τροχιά που είναι και η πιο σύντομη, αλλά κάποια άλλη προφανώς μακρύτερη!Οι άνθρωποι της NASA γνώριζαν βεβαίως εκ των προτέρων ακριβώς τι επρόκειτο να συμβεί. Ήξεραν ότι το σήμα που έστελνε ο Pathfinder μετέφερε ενέργεια, η οποία ενέργεια μπορεί να αντιστοιχηθεί σε μία ποσότητα μάζας, σύμφωνα με την περίφημη εξίσωση του Einstein E = mc^2 . H μάζα αυτή δεν είναι βέβαια σαν τη συνήθη μάζα που γνωρίζουμε, την αδρανειακή. Το φως δεν έχει “βάρος” . Είναι όμως μία μάζα σχετικιστική, κατά κάποιο τρόπο υποθετική, δε μπορεί να μετρηθεί από καμία ζυγαριά, αναγκάζει όμως το φως να συμπεριφέρεται σαν οποιοδήποτε άλλο σώμα με ανάλογη μάζα.Επομένως, αφού το σήμα του Pathfinder έχει – υποθετική έστω – μάζα, πρέπει να υπακούει στο νόμο της βαρύτητας, όπως όλα τα σώματα. Η μάζα που έχει είναι απίστευτα μικρή, και χρειάζεται μια πραγματικά ισχυρή βαρυτική έλξη για να επηρεαστεί. Μία ισχυρή έλξη σαν αυτή του ήλιου, ας πούμε, ο οποίος όταν στη δεύτερη περίπτωση βρέθηκε κοντά στην τροχιά του σήματος, κατάφερε να το εκτρέψει ελαφρά από την ευθύγραμμη τροχιά του, έλκοντάς το και το υποχρέωσε έτσι να διαγράψει ένα μικρό τόξο κύκλου αντί για ευθεία. Ακριβώς τα ίδια αποτελέσματα έχουν βρεθεί σε πολλά παρόμοια πειράματα στη διάρκεια του αιώνα που φεύγει, επαληθεύοντας στο έπακρο την παραπάνω διαπίστωση.
Τι θέλει λοιπόν να πει ο ποιητής στο παραπάνω απόσπασμα; Πολύ απλά ότι ακόμη και το φως αφού έχει ενέργεια, έχει μια ελάχιστη μάζα (βλέπε E = mc2), η οποία μπορεί να επηρεαστεί από τις βαρυτικές δυνάμεις, αρκεί αυτές να είναι αρκετά μεγάλες. Τώρα νομίζω είναι εύκολο να καταλάβουμε γιατί το φως δεν μπορεί να διαφύγει από μια μαύρη τρύπα. Η εκπληκτικά μεγάλη μάζα μιας μαύρης τρύπας, ασκεί μια αναλόγως εκπληκτικά μεγάλη δύναμη στο φως, αρκετή ώστε να το υποχρεώσει να διαγράψει καμπύλη τροχιά και να περιφέρεται στο χώρο της φυλακισμένο για πάντα. Ούτε καν το φως δε μπορεί λοιπόν να υπερνικήσει τη βαρυτική έλξη μιας μαύρης τρύπας!
Ας επανέλθουμε όμως για λίγο σε στο φαινόμενο όπου τα άστρα τα οποία εξαντλούν τα
καύσιμά τους, και καταλήγουν να γίνουν μαύρες τρύπες, αν φυσικά διαθέτουν την απαραίτητη μάζα στον περιορισμένο χώρο που απαιτείται ώστε τελικά να συρρικνωθούν (θυμηθείτε την ακτίνα Schwarzschild). Μετά τη κατάρρευση του άστρου εξαιτίας των βαρυτικών δυνάμεων της ίδιας του της μάζας, θα έχει προκύψει σε μία μόνιμη κατάσταση μια μαύρη τρύπα. Συνήθως, μια μαύρη τρύπα έχει τέλεια σφαιρικό σχήμα (Αν περιστρέφεται ταυτόχρονα, τότε αποκτά πεπλατυσμένη μορφή, σαν τη γη όπου λόγω της περιστροφής της είναι πιο εξογκωμένη γύρω από τον Ισημερινό). Η επιφάνεια της σφαίρας αυτής ονομάζεται ορίζοντας γεγονότων της μαύρης τρύπας. Είναι ακριβώς το όριο εκείνο από το οποίο μια ακτίνα φωτός μόλις και καταφέρνει να διαφύγει από την έλξη της μαύρης τρύπας. Μια ακτίνα φωτός ελάχιστα έξω από τον ορίζοντα γεγονότων το πιθανότερο είναι να τον διασχίσει και να πέσει μέσα στην μαύρη τρύπα, μπορεί όμως και να διαφύγει. Μια ακτίνα φωτός που βρίσκεται ελάχιστα πιο μέσα από τον ορίζοντα γεγονότων, δεν μπορεί ποτέ να περάσει έξω από αυτόν. Η έννοια του ορίζοντα γεγονότων είναι υπερπολύτιμη για την περιγραφή μας, διότι κατά κάποιο τρόπο “ορίζει” μια μαύρη τρύπα.Σε αναζήτηση της μακροζωίας
Οι περισσότεροι από τους αναγνώστες πιθανότατα θα έχουν τουλάχιστον ακούσει το περίφημο παράδοξο του Einstein με τα δύο αδέλφια. Ο ένας αδερφός (έστω ο Σταμάτης, τα ονόματα ποικίλουν πάντα) παραμένει στη Γη, ενώ ο Γρηγόρης πάει μια διαγαλαξιακή βόλτα με το state-of-the-art ολοκαίνουργιο διαστημόπλοιό του, ταξιδεύοντας με ταχύτητα κοντά στην ταχύτητα του φωτός φυσικά. Μετά την πάροδο για παράδειγμα 40 ετών, ο Γρηγόρης επιστρέφει στη Γη και βρίσκει τον Σταμάτη αρκετά χρόνια πιο ηλικιωμένο σε σχέση με αυτόν, ενώ πριν το ταξίδι είχαν την ίδια ηλικία. Αυτό ερμηνεύεται αν σκεφτούμε ότι ο Σταμάτης ήταν ακίνητος και μέτρησε 40 έτη τη διάρκεια του ταξιδιού, ενώ ο Γρηγόρης που κινούνταν ταχύτατα μέτρησε σαφώς λιγότερα έτη, όπως ορίζει η Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας.
Βέβαια η ρεαλιστική αντιμετώπιση ενός τέτοιου περιστατικού είναι μάλλον ουτοπική, αφού η ενέργεια που απαιτείται για να γίνει πραγματικότητα ένα τέτοιο ταξίδι είναι αδύνατο να συλλεχθεί με οποιονδήποτε τρόπο. Αυτό σημαίνει πως πρέπει να εγκαταλείψουμε την ελπίδα για την επιβράδυνση της γήρανσης και να επιστρέψουμε στις παραδοσιακές αντιρυτιδικές κρέμες? Ε, λοιπόν αυτή είναι η μισή αλήθεια. Γιατί υπάρχει η δυνατότητα να επιβραδυνθεί ο χρόνος χωρίς καν να μετακινηθούμε από τη θέση μας!
Βρείτε δύο ρολόγια ακριβείας, συγχρονίστε τα, και τοποθετήστε το ένα κοντά στη θάλασσα και το δεύτερο σε ένα ψηλό βουνό. Αν συγκρίνετε τις ενδείξεις τους μετά από κάποιες ημέρες, θα διαπιστώσετε με έκπληξη ότι οι αυτές διαφέρουν! Το μυστικό είναι ότι η πάροδος του χρόνου δεν επηρεάζεται μόνο από την ταχύτητα, αλλά ακόμα – σε αναλογία με την καμπύλωση του φωτός που αναφέρθηκε προηγουμένως – από την παρουσία μάζας στην περιοχή. Αν θεωρήσουμε τη μάζα της Γης συγκεντρωμένη στο κέντρο της, τότε το «θαλάσσιο» ρολόι βρίσκεται πιο κοντά σε αυτήν σε σχέση με το δεύτερο ρολόι. Η μάζα της γης επιδρά περισσότερο επιβραδυντικά στο κοντινότερο ρολόι, και έτσι όταν συγκρίνουμε τις ενδείξεις τους το ρολόι αυτό θα υπολείπεται του πρώτου! Βέβαια δεν περιμένουμε καμία σημαντική διαφορά, η οποία είναι της τάξης των nanosecond, αλλά είναι μία διαφορά που είναι υπαρκτή και έχει μετρηθεί πάρα πολλές φορές με όργανα ακριβείας.
Ο μικρός μας πλανήτης δεν έχει αρκετή μάζα ώστε να επηρεάσει εμφανώς το χρόνο. Όπως ίσως φανταστήκατε όμως, στην κοντινή περιοχή μιας μαύρης τρύπας, η τεράστια μάζα της θα μπορέσει να επιβραδύνει σε μεγάλο βαθμό το χρόνο, ώστε αυτός να κυλάει με καθυστέρηση δευτερολέπτων, ωρών ή και περισσότερο ακόμα σε σχέση με έναν εξωτερικό παρατηρητή. Μάλιστα, πολύ κοντά σε μια μαύρη τρύπα ο χρόνος κυλάει τόσο αργά που φαίνεται σαν να «παγώνει»…
Beam me up, Scotty!
Αρκετά όμως με τη θεωρία. Είναι καιρός να ξεκινήσετε εσείς οι ίδιοι την πειραματική μελέτη
μιας μαύρης τρύπας. Σας διαλέγουμε σαν “πειραματόζωο”, σας δένουμε με ένα συρματόσχοινο, και σας κατεβάζουμε σιγά σιγά προς τον ορίζοντα γεγονότων μιας μαύρης τρύπας. Τι βλέπετε;Όσο είσαι ακόμα μακριά από τον ορίζοντα, μπορείς εύκολα να ξεχωρίσεις τα άστρα και να αναγνωρίσεις τους αστερισμούς από τα σχήματά τους. Καθώς πλησιάζεις προς τον ορίζοντα, οι σχετικές θέσεις των άστρων μεταβάλλονται. Μήπως ζαλίζεσαι; Κάθε άλλο! Οι ακτίνες φωτός από τα άστρα που φθάνουν σε σας καμπυλώνονται από το βαρυτικό πεδίο της μαύρης τρύπας, αλλάζουν κατεύθυνση και σε ξεγελούν, είναι σαν να κοιτάς σε έναν παραμορφωμένο καθρέφτη. Τώρα σε έχω κατεβάσει αρκετά κοντά στον ορίζοντα. Κοίταξε λίγο στα δεξιά σου. Δε σε γελούν καθόλου τα μάτια σου, βλέπεις ολάκερο το πίσω μέρος του κεφαλιού σου! Το βαρυτικό πεδίο είναι τόσο ισχυρό, ώστε οι φωτεινές ακτίνες που ξεκινούν από το πίσω μέρος του κεφαλιού σου και μεταφέρουν το χρώμα των μαλλιών σου, κάνουν μια ολόκληρη περιφορά γύρω από τη μαύρη τρύπα, ωσάν σε κυκλική κίνηση, και καταλήγουν στο μπροστά μέρος του κεφαλιού σου, όπου είναι τα μάτια σου. Μη χάνεις το χρόνο σου να κοιτάξεις προς τη μαύρη τρύπα. Μάταιος κόπος, είναι θεοσκότεινα εκεί. Ρίξε μια ακόμη ματιά στο χτένισμά σου, κοιτάζοντας, όπως και πριν, κάθετα προς τη διεύθυνση του κέντρου της μαύρης τρύπας. Πρόκειται για ένα ωραίο κόλπο που επιτυγχάνεται με τη βαρύτητα, όχι με κρυμμένους καθρέπτες.
Συνεχίζω να σε κατεβάζω, σιγά σιγά φυσικά, αλλά όλο και πιο κοντά στον ορίζοντα. Προσοχή! Αμάν! Το συρματόσχοινο σπάζει και εσύ πέφτεις προς τη μαύρη τρύπα αβοήθητος, χωρίς καμία δυνατότητα διάσωσης. Το πρόβλημα είναι πως, καθώς πλησιάζεις στον ορίζοντα, καμία δύναμη της φύσης δε μπορεί να σε σώσει. Βλέπω ότι χρειάζεσαι άπειρο χρόνο για να φτάσεις στον ορίζοντα. Ευτυχώς εγώ είμαι σταθμευμένος αρκετά μακριά ώστε να μην
διατρέχω κίνδυνο, ενώ εσύ πέφτεις μέσα στη μαύρη τρύπα. Δυστυχώς, δε μπορώ να σε ακούσω πια, αφού όλα τα φωτεινά σήματα που μου στέλνεις καταπίνονται από τη μαύρη τρύπα και δε φθάνουν εδώ έξω. Για σένα το πέρασμα του χρόνου πρέπει να έχει σταματήσει τελείως. Α! Και κάτι ακόμα που ξέχασα να σου πω πριν το ταξίδι. Καθώς πέφτεις, με τα πόδια προς το κέντρο, η έλξη της βαρύτητας στα πόδια σου είναι αρκετά ισχυρότερη από την έλξη της βαρύτητας στο κεφάλι σου, που βρίσκεται μακρύτερα από το κέντρο. Αυτή η παλιρροϊκή δύναμη αρχίζει να σε τεντώνει και γίνεσαι ένα πολύ μακρύ λάστιχο… Συγγνώμη για όλα. Η μόνη παρηγοριά μου, είναι πως υπάρχει ένας τρόπος για να σωθείς.Όχι σε αυτό το σύμπαν πάντως…
