Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να βαθμολογήσεις ένα εστιατόριο? Είναι ένα ζήτημα που με ταλανίζει πάνω από 5 χρόνια τώρα. Και νομίζω πως έχω βρει την απάντηση.
Όσο ήμουνα στην Ελλάδα, και φοιτητής (μέχρι το 2003), δε με ένοιαζε. Τα εστιατόρια στην Αθήνα ήταν αρκετά φτηνά, και κυρίως την έβγαζα με τα εξαίσια delivery (πρέπει να έχουμε τα καλύτερα παγκοσμίως). Έτσι τις περισσότερες φορές δεν έβγαινα καν έξω για φαγητό.
Με το που πήγα στην Αμερική άλλαξε η υπόθεση. Εκτός του ότι το καλό φαΐ ήταν δυσεύρετο, ήταν και ακριβό (με $10 μόνο fast food burger παίρνεις). Άρχισα να βγαίνω πιο συχνά για φαγητό έξω, 2-3 φορές την εβδομάδα. Ταυτόχρονα μετακόμισα και σε broadband και με το άνοιγμα στο ίντερνετ μπήκα σε όλο αυτό το κόσμο των online reviews. Αυτό σε συνδυασμό με την εκπληκτική ποικιλία επιλογών και κουζίνες που δεν είχα ποτέ φανταστεί ότι θα δοκίμαζα, μετέτρεψαν το φαγητό έξω, σε μία από τις top ασχολίες μου.
Έτσι, με το συγκάτοικό μου, ανοίξαμε ένα blog όπου γράφαμε συνοπτικά σχόλια και βαθμολογίες για κάθε εστιατόριο που πηγαίναμε, το LAFoodPlaces. Εκεί ανεβάσαμε πάνω από 200 αναρτήσεις σε 5 χρόνια. (Το έχω συνεχίσει μόνος, σε πιο φτωχή έκδοση, με το LondonFoodPlaces τον τελευταίο 1.5 χρόνο εδώ στο Λoνδίνο).
Για online reviews υπάρχουν πάμπολλα πια sites, όπως πχ το yelp. Τα περισσότερα είναι δωρεάν, αλλά έχω επιλέξει αντίθετα δύο επί πληρωμή sites, το Michelin και το Zagat.
Το πρώτο είναι από τη γνωστή εταιρία με τα ελαστικά που βγάζει και χάρτες οδήγησης. Ξεκίνησε σαν προτάσεις προς τους οδηγούς όπου ταξίδευαν σε νέα μέρη, για να ξέρουν που να φάνε, που να κοιμηθούνε κτλ. Σήμερα, έχουν ειδικούς μυστικούς κριτικούς που πάνε στα διάφορα εστιατόρια, και τα βαθμολογούν με κανένα, ένα, δύο ή τρία αστεράκια. Για την ποιότητα φαγητού, είναι το de facto στάνταρ όπου συναγωνίζονται όλοι οι μεγάλοι σεφ, διότι είναι σπάνια.
Το Παρίσι για παράδειγμα, η πρωτεύουσα του φαγητού, που έχει πάνω από 10.000 εστιατόρια, περίπου 60-80 έχουν αστεράκι. Από αυτά 3 αστεράκια έχουν μόνο 10-12. Η Αγγλία έχει 3-4 με 3 αστεράκια, ενώ οι περισσότερες χώρες δεν έχουν εστιατόριο με 3 αστεράκια. Εκεί είναι και η Ελλάδα, όπου έχει μόνο τη Σπονδή με 2 αστεράκια.
To πρόβλημα όμως με το Michelin είναι ότι δεν είναι για τον πολύ κόσμο, μια και τα εστιατόρια που κερδίζουν αυτή τη διάκριση είναι πανάκριβα. Στο Παρίσι εστιατόρια με 1 αστεράκι σπάνια έχουν κάτω από €100, ενώ τα καλύτερα έχουν €150-200.
Και ερχόμαστε στο Zagat. Αυτό που όλο το ίντερνετ κάνει πια με τα reviews προϊόντων από τον κόσμο για τον κόσμο (χωρίς να είναι απαραίτητα κριτικοί), το έχει κάνει πράξη εδώ και 30 χρόνια. Η ιστορία ξεκίνησε από μια παρέα φίλων στη Νέα Υόρκη τη δεκαετία του 1970 όπου αποφασίσανε να σχολιάζουν και να γράφουνε για τα μέρη που τρώνε, και στη συνέχεια βγάλανε τα σχόλια σε έντυπο βιβλίο.
Η βασική διαφορά εδώ είναι πως δεν είναι κριτικοί που βαθμολογούν, αλλά απλός κόσμος. Έστελνες τη βαθμολογία σου στο Zagat, και αυτοί τη μέτραγαν στο μέσο όρο, και αν ήταν τα σχόλια επιτυχή τα δημοσιεύανε κιόλας στο βιβλίο. Από τον κόσμο, για τον κόσμο.
Σήμερα το Zagat καλύπτει και άλλα πράγματα εκτός από εστιατόρια (πχ θέατρα, ξενοδοχεία, bars κτλ). Και η έλευση του ίντερνετ απλώς απελευθέρωσε αυτή τη διαδικασία καθώς ο οποιοσδήποτε μπορεί να γραφτεί στο site (για $25 το χρόνο) και να αρχίζει να τοποθετεί reviews και σχόλια. Το ποσό είναι ελάχιστο αν αναλογιστείς ότι είναι λιγότερα από ένα γεύμα σε ένα κακό εστιατόριο (που αν δε το ξέρεις θα την πατήσεις), δηλ. βγάζει τα λεφτά του από την πρώτη μέρα. Συν ότι για όποια κατηγορία κάνεις review, σου στέλνουν δωρεάν (κανονικά έχει $15) το αντίστοιχο έντυπο οδηγό. Πέρυσι που έκανα review LA, ΝΥ και Λονδίνο, πήρα και τους τρεις!
Το Zagat δημοσιεύει τις βαθμολογίες του με άριστα το 30. Γενικά πάνω από 20 είναι καλό εστιατόριο, πάνω από 25 must (και πιο ακριβά), και 30 δεν έχω δει πουθενά. Αλλά έχει επιπλέον μέσα πολλά εστιατόρια ευκαιρίες, και δημοσιεύουν στο site τους ανά περιοχή, τύπο φαγητού αλλά και features (πχ καλή θέα, καλό value, celebrity sightings κτλ).
Με όλη αυτή την εμπειρία των εκατοντάδων εστιατορίων έχω καλή άποψη για το πως πρέπει να βαθμολογούνται τα εστιατόρια, την οποία έχω τελειοποιήσει με τα χρόνια και την παραθέτω εδώ.
Καταρχάς, η βαθμολογία είναι από 1 μέχρι μέγιστο το 5 (επιτρέπονται λίγες φορές και μισά). Μεγαλύτερες κλίμακες (όπως πχ η 1-10 που έχει το imdb) πολώνουν τον κόσμο, αφού όλοι συνωστίζονται είτε από 5 και πάνω είτε στο 1. Και παρότι χρησιμοποιώντας και μισά (0.5) στη κλίμακα 1-5 είναι ισοδύναμο (θεωρητικά) με την κλίμακα 1-10, στην πράξη η ιδέα και μόνο ότι πρέπει να σκεφτείς με μικρότερη κλίμακα έχει ευεργετικά αποτελέσματα.
Όσον αφορά τις τιμές: οι βαθμολογίες 1-5 δεν είναι εντελώς ανεξάρτητες των τιμών, δηλαδή δεν βαθμολογώ μόνο το φαγητό. Το βασικό είναι αν νιώθεις αφού φύγεις από το μαγαζί ότι άξιζε τα λεφτά του, αλλά με μέτρο. Για παράδειγμα, αν ένα εστιατόριο έχει φαΐ που αξίζει 2, αλλά είναι απίστευτα φτηνό, ίσως ανέβει στο 2.5-3 αλλά ποτέ σε 4-5. Αντίστοιχα, ένα εστιατόριο που έχει φαΐ για 4, αλλά είναι ακριβό, ίσως και να πέσει στο 3. Υπάρχει δηλαδή ευελιξία.
Ιδού οι κανόνες για να συμπεριληφθεί κάποιο εστιατόριο στην ανάλογη βαθμολογία, από 1-5.
Ένα - 1
Εδώ ανήκουν εστιατόρια με φαγητό κάτω του μέσου όρου. Είναι μέρη όπου δεν θα ξαναπάς, ακόμα και αν είσαι απ' έξω και δεν υπάρχει τίποτα άλλο στη γειτονιά, ακόμα και να έχει προσφορές.
Δύο - 2
Ένα μεγάλο ποσοστό εστιατορίων είναι στην κατηγορία αυτή. Είναι μέρη συνήθως σχετικά φτηνά, όπου το φαγητό είναι ΟΚ αλλά όχι κάτι το ιδιαίτερο. Δεν θα το πρότεινες ειδικά σε άλλον να ταξιδέψει για να πάει σε ένα τέτοιο μέρος, αλλά αν ήταν στην περιοχή όπου είσαι, και δεν είναι ακριβό, μπορείς να ξαναφας εκεί χωρίς πολλούς ενδοιασμούς.
Τρία - 3
Άλλο ένα μεγάλο ποσοστό εστιατορίων ανήκει εδώ. Στην κατηγορία αυτή το φαγητό αξίζει αρκετά, ειδικά αν δεν είναι πολύ ακριβό. Εδώ επίσης βρίσκονται μέρη όπου αξίζει να ταξιδέψεις μισή ώρα για να τα επισκεφτείς. Είναι μέρη όπου σχετικά εύκολα θα φέρεις για να φάει ένα επισκέπτη από άλλη πόλη ή άλλη χώρα, και θέλει να δοκιμάσει κάτι καλό.
Τέσσερα - 4
Βαθμολογία 4 μπορείς να βάλεις σε μερικά μόνο εστιατόρια κάθε χρόνο (ίσως 10-15). Έχουν πολύ καλό φαγητό και αξίζει ακόμα και να κάνεις ταξίδι σε άλλη πόλη για να το δοκιμάσεις. Η διαφορά σε σχέση με το 3 είναι πως εδώ το 4, ξέρεις από την πρώτη μπουκιά ότι θα είναι 4. Είναι η στιγμή που δοκιμάζεις κάτι και αμέσως λες "wow", αυτό είναι τέλειο. Ένα εστιατόριο 3 είναι μεν καλό αλλά δεν έχει ποτέ wow factor.
Πέντε - 5
Βαθμολογία 5 έχουν ελάχιστα εστιατόρια, και μπορείς να βάλεις μόνο μερικά 5 (ίσως κάτω από δέκα σε αριθμό) σε όλη σου τη ζωή. Είναι μέρη μοναδικά που έχουν φαγητό όπου δεν μπορείς να το βρεις πουθενά άλλου, και το κάνουν στην τελειότητα. Είναι μέρη όπου αξίζει να μπεις στο αεροπλάνο και να οργανώσεις ταξίδι γύρω από αυτή την εμπειρία. Σε αντίθεση με το 4, 5 δεν βάζεις ποτέ άμεσα την ώρα που τρως, ούτε αφού τελειώσεις. Πρέπει να περάσουν μερικές μέρες, να χωνέψεις την ιδέα, να δεις τι εντύπωση σου έχει αφήσει σε σχέση και με άλλα παρόμοια μέρη. Αν έχει περάσει αυτός ο χρόνος και συνεχίσει να παραμένει κορυφαίο στο μυαλό, τότε παίρνει το 5 δικαιωματικά. Τέλος στο 5, το φαγητό είναι τόσο καλό που δεν σου έχει αφήσει ποτέ τύψεις για το πόσο ήταν ο λογαριασμός.
Η παραπάνω κλίμακα, παρότι μπορεί να φαίνεται απλοϊκή, δουλεύει εξαιρετικά καλά όσο μεγαλώνει ο αριθμός των εστιατορίων (κάτι σαν το google για το search). Βασίζεται όχι απευθείας στο πόσο καλό είναι το φαγητό, αλλά πιο έμμεσα στο κατά πόσο θα πρότεινες το εκάστοτε μέρος σε φίλους και πόσο είσαι διατεθειμένος να ταλαιπωρηθείς για να το δοκιμάσεις.
Υστερόγραφο: Υπάρχει το δικαίωμα, για οποιαδήποτε λόγο (όχι μόνο ποιότητα φαγητού) να βάλει κάποιος ΕΝΑ εξαράκι (6) σε όλη του τη ζωή. Το ποιο μέρος θα έχει το 6 ίσως αλλάξει, αλλά ανά πάσα στιγμή μπορεί να είναι μόνο ένα. Το δικό μου πάει εδώ.
